Old Armenian

Noun

կոյս • ‎(koys)

1. virgin, maiden, unmarried girl

   կոյս դեռահասակ‎ ― koys deṙahasak ― young virgin, girl, maid

2. (Christianity) the Holy Virgin
3. (astronomy) Virgo

Declension

Adjective

կոյս • ‎(koys)

1. virgin, virginal, maiden, maidenly
2. pure, chaste (of a girl or young man)
3. uncontaminated, untouched, unmingled, inviolate (of things)

   կոյս ճանապարհ‎ ― koys čanaparh ― untrodden path

   կոյս գերեզման‎ ― koys gerezman ― empty tomb

4. mysterious, secret, hidden (of things)

   կոյս թիւ‎ ― koys tʿiw ― the number seven

Declension

Derived terms

Descendants

• Armenian: կույս ‎(kuys)
• Georgian: კუსი ‎(ḳusi)

Etymology 2

An Iranian borrowing: compare Manichaean Parthian kws ‎(*kōs, “district, region, countryside”), Sogdian kws ‎(“side”).

Noun

կոյս • ‎(koys)

1. side

   ընդ ո՞ր կոյս‎ ― ənd o^?r koys ― which way? where?

   ի կուսէ անտի‎ ― i kusē anti ― on that side or part

   յամենայն կուսաց‎ ― yamenayn kusacʿ ― on all sides

   յոր կոյս եւ կամիցի‎ ― yor koys ew kamicʿi ― wherever he pleases

   յայս կոյս յայն կոյս‎ ― yays koys yayn koys ― from one side to another, on one side and the other, here and there

   զգնալ յայս կոյս եւ յայն կոյս‎ ― zgnal yays koys ew yayn koys ― to take a walk hither and thither, to and fro

   յայս կոյս յայն կոյս գետոյն‎ ― yays koys yayn koys getoyn ― on this side and on that of the river, here and there

   յայն կոյս ծովուն‎ ― yayn koys covun ― beyond the sea

   ի թիկունս կոյս, յետս կոյս‎ ― i tʿikuns koys, yets koys ― behind one's back, behind, from behind

   յարեւելից կուսէ‎ ― yarewelicʿ kusē ― from the East

   յարեւմուտս կոյս‎ ― yarewmuts koys ― towards the West

   ի կայս եւ ի կոյս կողմանց հիւսիսոյ‎ ― i kays ew i koys kołmancʿ hiwsisoy ― towards the North

   ի հարաւակողմն կուսէ‎ ― i harawakołmn kusē ― from the South

   ի մէնջ կուսէ‎ ― i mēnǰ kusē ― for us, for our part, as for us

   ի մեր կոյս է‎ ― i mer koys ē ― he is on our side, he is favourable to us

   ոմն ի սորա կոյս, եւ ոմն ի նորա‎ ― omn i sora koys, ew omn i nora ― one maintained this and another that

   կոյս մի ընդ միոյ կուսին ընդհարեալ‎ ― koys mi ənd mioy kusin əndhareal ― one side fought with the other

   ի կատարածն կոյս թղթիս‎ ― i kataracn koys tʿłtʿis ― towards the end of my letter

   ելանել ի բացեայ կոյս‎ ― elanel i bacʿeay koys ― to retire aside

   ի չորս կոյս վիմաց‎ ― i čʿors koys vimacʿ ― of hewn stone

Declension

Derived terms

Descendants

• Armenian: կույս ‎(kuys)

References

• Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “կոյս”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “կոյս”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Ačaṙean, Hračʿeay (1971–1979), “կոյս”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Dictionary of Armenian Root Words] (in Armenian), 2nd edition, Yerevan: University Press, published 1926–1935
• Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden, Boston: Brill, page 370
• J̌ahukyan, Geworg (1995), “Hay-iranakan lezvakan zugadipumner [Armenian–Iranian Lingual Parallels]”, in Patma-banasirakan handes [Historical-Philological Journal] (in Armenian), issue 2, pages 183–186