Armenian

Noun

լեզու • ‎(lezu)

1. (anatomy) tongue (of humans and animals)

   լեզվի ծայրին (ծերին) լինել‎ ― lezvi cayrin (cerin) linel ― to be on the tip of one's tongue

   լեզվի կապը (կապերը՝ կապանքները) խզել՝ կտրել‎ ― lezvi kapə (kaperə, kapankʿnerə) xzel, ktrel ― to break the silence, to start speaking

   լեզվի կապերը բացվել՝ արձակվել՝ քանդվել‎ ― lezvi kaperə bacʿvel, arjakvel, kʿandvel ― to receive an opportunity to speak

   լեզվի տակ մի բան (բան մը) լինել (ըլլալ), ունենալ‎ ― lezvi tak mi ban (ban mə) linel (əllal), unenal ― to have something to say

   լեզվի տակ մնալ‎ ― lezvi tak mnal ― to not respond, to leave someone's words unanswered, to swallow someone's hurtful words

   լեզվի տակ ըկնել‎ ― lezvi tak əknel ― to become the subject of gossip

   լեզվի տակին ոսկոր՝ փուշ չլինել‎ ― lezvi takin oskor, pʿuš čʿlinel ― to speak easily or fluently

   լեզվին գալ‎ ― lezvin gal ― to retort, to talk back

   լեզվին դիմանալ‎ ― lezvin dimanal ― to be able to reply or retort

   լեզվին զոռ տալ‎ ― lezvin zoṙ tal ― to coax one's way into something, to talk nonsense

   լեզվին տալ‎ ― lezvin tal ― 1) to retort; 2) to try, to attempt; 3) see լեզվին զոռ տալ

   լեզվին փակ՝ փականք դնել‎ ― lezvin pʿak, pʿakankʿ dnel ― 1) to fall silent; 2) to silence

   լեզվից թույն կաթել / լեզվի ծայրին թույն լինել‎ ― lezvicʿ tʿuyn katʿel / lezvi cayrin tʿuyn linel ― to say or write sharp, caustic words

   լեզու ածել‎ ― lezu acel ― to plead, to beg

   լեզու առնել‎ ― lezu aṙnel ― 1) to gain the ability to speak; 2) to begin to speak (of children); 3) to dare to speak, to speak up; 4) to gossip, to complain

   լեզու բերան չունենալ‎ ― lezu beran čʿunenal ― to not be able to speak well, to be ineloquent

   լեզու գործածել‎ ― lezu gorcacel ― to speak

   լեզու գտել‎ ― lezu gtel ― to agree, to speak the same language

   լեզու դառնալ‎ ― lezu daṙnal ― to speak enthusiastically, to speak tirelessly for a long time

   լեզու դարձնել‎ ― lezu darjnel ― to retort, to talk back

   լեզու դնել բերանը‎ ― lezu dnel beranə ― 1) to retort, to talk back; 2) to learn or teach to say anything

   լեզու ելնել‎ ― lezu elnel ― 1) to begin to speak; 2) to begin to have the ability to speak (of children)

   լեզու թաթախել‎ ― lezu tʿatʿaxel ― (used especially in the negative) to talk to someone, to exchange one or two words

   լեզու թացացնել՝ թրջել‎ ― lezu tʿacʿacʿnel, tʿrǰel ― same as լեզու թաթախել

   լեզու թափել‎ ― lezu tʿapʿel ― 1) to coax, to cajole; 2) to speak eloquently

   լեզու լինել‎ ― lezu linel ― 1) to gain the ability to speak; 2) to begin to speak (of children)

   լեզու խառնել‎ ― lezu xaṙnel ― to argue, to bring about a quarrel

   լեզու կտրել՝ կտրվել‎ ― lezu ktrel, ktrvel ― to speak passionately, to talk a lot

   լեզու հանել‎ ― lezu hanel ― 1) to stick one's tongue out; 2) to retort; 3) to beg, to plead

   լեզու չունենալ‎ ― lezu čʿunenal ― 1) to be mute; 2) to be deprived of the ability to speak; 3) to not have the right to speak

   լեզու տալ‎ ― lezu tal ― 1) to make someone speak; 2) see լեզու դարձնել; 3) to give someone the ability to speak

   լեզու ցույց տալ‎ ― lezu cʿuycʿ tal ― 1) to stick one's tongue out; 2) to answer or speak sternly

   լեզու ու բերան կտրել (կտրիլ)‎ ― lezu u beran ktrel (ktril) ― same as լեզու կտրել՝ կտրվել

   լեզու ունենալ‎ ― lezu unenal ― to be talkative, chatty, gabby

   լեզուն ատամի՝ ատամների տակ պահել‎ ― lezun atami, atamneri tak pahel ― 1) to hold one's tongue, to keep quiet; 2) to keep one's lip sealed, to not reveal a secret

   լեզուն արձակել‎ ― lezun arjakel ― 1) to bring about a desire to speak, to make someone talk; 2) to begin to speak

   լեզուն բան ընկնել‎ ― lezun ban ənknel ― to begin to speak

   լեզուն բանալ՝ բաց անել‎ ― lezun banal, bacʿ anel ― 1) to make someone talk, to give someone heart; 2) to begin tto speak

   լեզու բացվել‎ ― lezu bacʿvel ― 1) to create an opportunity to speak or express oneself; 2) to begin to speak, to break the silence, to have the courage to speak up; 2) to begin to speak clearly (of a child)

   լեզուն բերանի մեջ դառնալ‎ ― lezun berani meǰ daṙnal ― to be able to speak somehow

   լեզուն բերանում թաղիք դառնալ‎ ― lezun beranum tʿałikʿ daṙnal ― to lose one's tongue, to not be able to speak

   լեզուն բերանում շաղվել‎ ― lezun beranum šałvel ― see լեզուն կապ ընկնել

   լեզուն բերանում չորանալ‎ ― lezun beranum čʿoranal ― 1) to be very thirsty; 2) to lose one's tongue, to fall silent

   լեզուն բլբուլ դառնալ՝ կտրել‎ ― lezun blbul daṙnal, ktrel ― to begin to speak a lot and well

   լեզուն բռնել՝ զորել‎ ― lezun bṙnel, zorel ― 1) (often in the negative) to allow oneself to say something bad, to announce bad news; 2) to hold oneself back, to refrain; 3) to gain confidence or courage to speak up or ask for something

   լեզուն բռնվել‎ ― lezun bṙnvel ― same as լեզուն կապվել

   լեզուն բունը դնել‎ ― lezun bunə dnel ― 1) to fall silent, to not respond; 2) to retort, to talk back in such a way as to silence

   լեզուն դառնալ՝ պտտվել‎ ― lezun daṙnal, pttvel ― same as լեզուն զորել՝ բռնել; 2) to be able to recite or articulate

   լեզուն երկար‎ ― lezun erkar ― rebellious, daring

   լեզուն երկար լինել‎ ― lezun erkar linel ― 1) to speak freely, to have a place to speak up; 2) to be talkative, chatty

   լեզուն երկարացնել‎ ― lezun erkaracʿnel ― to speak very confidently, daringly

   լեզուն իրեն անել՝ պահել՝ քաշել‎ ― lezun iren anel, pahel, kʿašel ― to speak very modestly, to not speak excessively, to hold one's tongue

   լեզուն լուռ պահել‎ ― lezun luṙ pahel ― to hold one's tongue, to fall silent

   լեզուն խածել‎ ― lezun xacel ― see լեզուն կծել

   լեզուն խառնվել‎ ― lezun xaṙnvel ― to be tongue-tied, to lose one's tongue

   լեզուն ծակը կոխել՝ մտցնել դնել‎ ― lezun cakə koxel, mtcʿnel dnel ― 1) to shut up; 2) to silence

   լեզուն ծամել՝ ծամծմել՝ ծամծմորել‎ ― lezun camel, camcmel, camcmorel ― to speak unclearly and incomprehensibly

   լեզուն ծռել‎ ― lezun cṙel ― to change one's words

   լեզուն կապ‎ ― lezun kap ― tongue-tied

   լեզուն կապել‎ ― lezun kapel ― 1) to deprive someone of expressing or writing freely; 2) to deprive someone of the ability to speak

   լեզուն կապ ընկնել‎ ― lezun kap ənknel ― to be tongue-tied, to lose one's tongue

   լեզուն կապվել‎ ― lezun kapvel ― 1) to be tongue-tied; 2) to be deprived of the right to express oneself or write freely

   լեզուն կարճ‎ ― lezun karč ― to be deprived of the right to speak; poor, wretched, disenfranchised

   լեզուն կարճ բռնել‎ ― lezun karč bṙnel ― to seal one's lips, to not divulge a secret

   լեզուն կարճ լինել‎ ― lezun karč linel ― to not be able to speak freely because of guilt, to stay quiet

   լեզուն կարճ պահել‎ ― lezun karč pahel ― to not say much, to be afraid to tell everything

   լեզուն կարճանալ‎ ― lezun karčanal ― to lose courage or confidence

   լեզուն կարճացնել‎ ― lezun karčacʿnel ― to not speak confidently, to speak very litt

   լեզուն կծել‎ ― lezun kcel ― to suddenly remember or realize something

   լեզուն կպչել‎ ― lezun kpčʿel ― 1) see լեզուն կապվել; 2) to be very cold

   լեզուն կտրվել‎ ― lezun ktrvel ― to shut up, to fall silent

   լեզուն մի գազ հանել‎ ― lezun mi gaz hanel ― 1) to speak very daringly, to say very courageous things; 2) to heave (of animals)

   լեզուն շաղվել‎ ― lezun šałvel ― to lose one’s tongue, to be unable to express oneself clearly, to mix up words

   լեզուն շարժել‎ ― lezun šaržel ― to speak, to talk

   լեզուն չորանալ‎ ― lezun čʿoranal ― 1) same as լեզուն պապանձվել; 2) to be very thirsty, to be parched

   լեզուն պապանձվել‎ ― lezun papanjvel ― to become mute, to lose the ability of speech

   լեզուն պատ գալ‎ ― lezun pat gal ― to stammer, to stutter, to stumble over one’s words

   լեզուն պռնգովը տալ‎ ― lezun pṙngovə tal ― to talk a little

   լեզուն ցույց տալ‎ ― lezun cʿuycʿ tal ― to retort, to talk back, to give lip

   լեզուն փոխել‎ ― lezun pʿoxel ― 1) to change one's mind; 2) to change one's manner and style of speech

   լեզուն փորը գցել՝ ընկնել՝ մտնել՝ քաշել‎ ― lezun pʿorə gcʿel, ənknel, mtnel, kʿašel ― to lose one's tongue (from fear or otherwise)

   լեզուն փորը քաշել / լեզուն ծակը կոխել‎ ― lezun pʿorə kʿašel / lezun cakə koxel ― to lose one's tongue (from fear or otherwise)

   լեզուն քաշել‎ ― lezun kʿašel ― to hold one's tongue, to not speak

   լեզուն գալ‎ ― lezun gal ― to loosen one's tongue, to be in the mood to spill secrets

   ինչ որ լեզուդ պտտի՝ ուզի՝ ասի‎ ― inčʿ or lezud ptti, uzi, asi ― whatever you wish, whatever you say

   իր լեզուն ունենալ‎ ― ir lezun unenal ― 1) to be able to reply, to speak; 2) to demand special treatment, to have special needs

   իրար հետ լեզու գտնել‎ ― irar het lezu gtnel ― 1) to agree, to speak the same language; 2) to get along

   մեկի լեզվի վրա կարողանալ‎ ― meki lezvi vra karołanal ― to be able to reply to someone’s arguments, to argue

   մեկի հետ լեզու թաթախել‎ ― meki het lezu tʿatʿaxel ― (usually in the negative) to talk to someone, to exchange a few words

   մեկի վրա լեզու հանել‎ ― meki vra lezu hanel ― to reprimand, to scold

2. (cooking) tongue (of an animal used as food)
3. language

   ազգային լեզու‎ ― azgayin lezu ― national language

   մայրենի լեզու‎ ― mayreni lezu ― mother tongue

   մեռած լեզու‎ ― meṙac lezu ― dead language

   հին լեզու‎ ― hin lezu ― ancient language

   պաշտոնական լեզու‎ ― paštonakan lezu ― official language

   պետական լեզու‎ ― petakan lezu ― state language

   լեզու սովորել‎ ― lezu sovorel ― to learn a language

4. tongue (style or quality of speech)
5. speech, talk
6. quality of having a sharp tongue
7. thought, deliberation (having something to say)
8. jargon (specialized language)

   գիտական լեզու‎ ― gitakan lezu ― scientific language

   խոսակցական լեզու‎ ― xosakcʿakan lezu ― vernacular language

9. slang, argot
10. (figuratively) strength, power
11. (figuratively) person, individual
12. (figuratively) chirp, creak, whisper (any soft sound)
13. (figuratively) sound, voice
14. (figuratively) (military) enemy soldier captured to disclose information
15. clapper, tongue (of a bell)
16. tongue (of a flame)
17. essence, subject
18. expression or utterance that explains the essential meaning of something
19. (figuratively) means of expressing thoughts, information, feelings

Declension

Old Armenian

Etymology

From Proto-Indo-European *dn̥ǵʰwéh₂s. Influenced by լիզեմ ‎(lizem, “to lick”).

Noun

լեզու • ‎(lezu)

1. (anatomy) tongue

   լեզու ապխտեալ‎ ― lezu apxteal ― smoke-dried tongue

   լեզու աղտեղի‎ ― lezu ałtełi ― foul tongue

   լեզու զանգակի‎ ― lezu zangaki ― clapper, tongue of a bell

   լեզու երկրի‎ ― lezu erkri ― neck of land

   լեզու չար, սուտ, նենգաւոր‎ ― lezu čʿar, sut, nengawor ― a malicious, slanderous tongue

   լեզու անուշակ, մեղրակաթ‎ ― lezu anušak, mełrakatʿ ― honey-tongued

   լեզու քաջ, վսեմ‎ ― lezu kʿaǰ, vsem ― eloquent

   լեզուի տալ‎ ― lezui tal ― to speak inconsiderately; to be full of talk

   ի լեզու գալ, արձակել լեզու‎ ― i lezu gal, arjakel lezu ― to be able to talk, to receive the faculty of speech

   արձակել, ձգել առ ոք զլեզու‎ ― arjakel, jgel aṙ okʿ zlezu ― to speak openly against, to contradict

   լեզուոյ դրունս դնել, ունել զլեզուն, կարճել/սանձել զլեզուն‎ ― lezuoy druns dnel, unel zlezun, karčel/sanjel zlezun ― to hold one's tongue; to bridle one's tongue

   մերձ ի ծայր լեզուին ունել‎ ― merj i cayr lezuin unel ― to have at one's tongue's end

   լեզուն ի քիմս կցիլ‎ ― lezun i kʿims kcʿil ― to lose the use of speech, to he tongue-tied, speechless or dumb, to be struck dumb

   անոսկր է լեզու, այլ զոսկերս լեսու‎ ― anoskr ē lezu, ayl zoskers lesu ― the tongue has no bones and yet it breaks hones

   որպիսի՜ լեզու շաղակրատ‎ ― orpisi^! lezu šałakrat ― what a chatter-box!

2. (figuratively) language, speech, idiom

   հայ լեզու‎ ― hay lezu ― the Armenian language

   անգղիական լեզու‎ ― angłiakan lezu ― the English language

   գաւառական լեզու‎ ― gawaṙakan lezu ― dialect, idiom

   մայրենի լեզու‎ ― mayreni lezu ― mother-tongue, vernacular idiom, native language

   կենդանի լեզու‎ ― kendani lezu ― living language

   մեռեալ լեզու‎ ― meṙeal lezu ― dead language

   ուսուցիչ լեզուաց‎ ― usucʿičʿ lezuacʿ ― language-master

   վարժապետ գաղղիական լեզուի‎ ― varžapet gałłiakan lezui ― teacher, professor of French

   խօսել այլ եւ այլ լեզուս‎ ― xōsel ayl ew ayl lezus ― to speak many languages; to have the gift of tongues

   կարի քաջ փոխեաց զլեզու իւր‎ ― kari kʿaǰ pʿoxeacʿ zlezu iwr ― has much changed his language, he now sings quite another tune

3. (figuratively) nation, people
4. (figuratively) the edge of something

   լեզու կօշկի‎ ― lezu kōški ― toe of a boot or shoe

Declension

Derived terms

Descendants

• Armenian: լեզու ‎(lezu)

References

• Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “լեզու”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “լեզու”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Ačaṙean, Hračʿeay (1971–1979), “լեզու”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Dictionary of Armenian Root Words] (in Armenian), 2nd edition, Yerevan: University Press, published 1926–1935
• Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden, Boston: Brill, page 307