Definify.com

Definition 2024


चन्द्र

चन्द्र

Hindi

Noun

चन्द्र (candra) m (Urdu spelling چندر)

  1. moon

Nepali

Noun

चन्द्र (candra)

  1. (astronomy) moon

Sanskrit

Etymology

From श्चन्द्र (ścandrá, shining, radiant).

Adjective

चन्द्र (candrá)

  1. glittering, shining (as gold), having the brilliancy or hue of light (said of gods, of water and of soma)
    • RV 10.121.9c
      मा नो हिंसीज्जनिता यः पर्थिव्या यो वा दिवंसत्यधर्मा जजान |
      यश्चापश्चन्द्रा बर्हतीर्जजानकस्मै देवाय हविषा विधेम ||
      mā no hiṃsījjanitā yaḥ pṛthivyā yo vā divaṃsatyadharmā jajāna |
      yaścāpaścandrā bṛhatīrjajānakasmai devāya haviṣā vidhema ||
      Neer may he harm us who is earth's Begetter, nor he whose laws are sure, the heavens' Creator,
      He who brought forth the great and lucid waters. What God shall we adore with our oblation?

Declension

Masculine a-stem declension of चन्द्र
Nom. sg. चन्द्रः (candraḥ)
Gen. sg. चन्द्रस्य (candrasya)
Singular Dual Plural
Nominative चन्द्रः (candraḥ) चन्द्रौ (candrau) चन्द्राः (candrāḥ)
Vocative चन्द्र (candra) चन्द्रौ (candrau) चन्द्राः (candrāḥ)
Accusative चन्द्रम् (candram) चन्द्रौ (candrau) चन्द्रान् (candrān)
Instrumental चन्द्रेण (candreṇa) चन्द्राभ्याम् (candrābhyām) चन्द्रैः (candraiḥ)
Dative चन्द्राय (candrāya) चन्द्राभ्याम् (candrābhyām) चन्द्रेभ्यः (candrebhyaḥ)
Ablative चन्द्रात् (candrāt) चन्द्राभ्याम् (candrābhyām) चन्द्रेभ्यः (candrebhyaḥ)
Genitive चन्द्रस्य (candrasya) चन्द्रयोः (candrayoḥ) चन्द्राणाम् (candrāṇām)
Locative चन्द्रे (candre) चन्द्रयोः (candrayoḥ) चन्द्रेषु (candreṣu)
Feminine ā-stem declension of चन्द्र
Nom. sg. चन्द्रा (candrā)
Gen. sg. चन्द्रायाः (candrāyāḥ)
Singular Dual Plural
Nominative चन्द्रा (candrā) चन्द्रे (candre) चन्द्राः (candrāḥ)
Vocative चन्द्रे (candre) चन्द्रे (candre) चन्द्राः (candrāḥ)
Accusative चन्द्राम् (candrām) चन्द्रे (candre) चन्द्राः (candrāḥ)
Instrumental चन्द्रया (candrayā) चन्द्राभ्याम् (candrābhyām) चन्द्राभिः (candrābhiḥ)
Dative चन्द्रायै (candrāyai) चन्द्राभ्याम् (candrābhyām) चन्द्राभ्यः (candrābhyaḥ)
Ablative चन्द्रायाः (candrāyāḥ) चन्द्राभ्याम् (candrābhyām) चन्द्राभ्यः (candrābhyaḥ)
Genitive चन्द्रायाः (candrāyāḥ) चन्द्रयोः (candrayoḥ) चन्द्राणाम् (candrāṇām)
Locative चन्द्रायाम् (candrāyām) चन्द्रयोः (candrayoḥ) चन्द्रासु (candrāsu)
Neuter a-stem declension of चन्द्र
Nom. sg. चन्द्रम् (candram)
Gen. sg. चन्द्रस्य (candrasya)
Singular Dual Plural
Nominative चन्द्रम् (candram) चन्द्रे (candre) चन्द्राणि (candrāṇi)
Vocative चन्द्र (candra) चन्द्रे (candre) चन्द्राणि (candrāṇi)
Accusative चन्द्रम् (candram) चन्द्रे (candre) चन्द्राणि (candrāṇi)
Instrumental चन्द्रेण (candreṇa) चन्द्राभ्याम् (candrābhyām) चन्द्रैः (candraiḥ)
Dative चन्द्रा (candrā) चन्द्राभ्याम् (candrābhyām) चन्द्रेभ्यः (candrebhyaḥ)
Ablative चन्द्रात् (candrāt) चन्द्राभ्याम् (candrābhyām) चन्द्रेभ्यः (candrebhyaḥ)
Genitive चन्द्रस्य (candrasya) चन्द्रयोः (candrayoḥ) चन्द्राणाम् (candrāṇām)
Locative चन्द्रे (candre) चन्द्रयोः (candrayoḥ) चन्द्रेषु (candreṣu)

Noun

चन्द्र (candrá) m

  1. the moon (also personified as a deity)
    • RV 1.24.10d
      अमी य रक्षा निहितास उच्चा नक्तं दद्र्श्रे कुह चिद दिवेयुः |
      अदब्धानि वरुणस्य वरतानि विचाकशच्चन्द्रमा नक्तमेति ||
      amī ya ṛkṣā nihitāsa uccā naktaṃ dadṛśre kuha cid diveyuḥ |
      adabdhāni varuṇasya vratāni vicākaśaccandramā naktameti ||
      Whither by day depart the constellations that shine at night, set high in heaven above us?
      Varuna's holy laws remain unweakened, and through the night the Moon moves on in splendor.
  2. (at the end of a compound) "the moon of" i.e. the most excellent among
    • पार्थिवचन्द्र (pārthiva-candra) or नरेन्द्रचन्द्र (narendra-candra)a most excellent king
  3. the number "one"
  4. a lovely or agreeable phenomenon of any kind
  5. a spot similar to the moon
  6. the eye in a peacock's tail
  7. the mark of the visarga
  8. a kind of reddish pearl
  9. camphor
  10. water
  11. the काम्पिल्ल (kāmpilla) plant
  12. (prosody) a metre of 4x19 syllables
  13. name of a daitya (= चन्द्रवर्मन् (candra-varman), king of the kāmbojas)
  14. name of a son of Kṛṣṇa
  15. name of a son of विश्वगन्धि (viśva-gandhi) and father of युवनाश्व (yuvanāśva)
  16. name of a grammarian (= चन्द्रगोमिन् (candra-gomin))
  17. name of a king
  18. name of one of the ancestors of the गौड (gauḍa) Brahmins
  19. name of several other men
  20. name one of the 18 minor dvīpas
  21. = चन्द्रपर्वत (candra-parvata)

Declension

Masculine a-stem declension of चन्द्र
Nom. sg. चन्द्रः (candraḥ)
Gen. sg. चन्द्रस्य (candrasya)
Singular Dual Plural
Nominative चन्द्रः (candraḥ) चन्द्रौ (candrau) चन्द्राः (candrāḥ)
Vocative चन्द्र (candra) चन्द्रौ (candrau) चन्द्राः (candrāḥ)
Accusative चन्द्रम् (candram) चन्द्रौ (candrau) चन्द्रान् (candrān)
Instrumental चन्द्रेण (candreṇa) चन्द्राभ्याम् (candrābhyām) चन्द्रैः (candraiḥ)
Dative चन्द्राय (candrāya) चन्द्राभ्याम् (candrābhyām) चन्द्रेभ्यः (candrebhyaḥ)
Ablative चन्द्रात् (candrāt) चन्द्राभ्याम् (candrābhyām) चन्द्रेभ्यः (candrebhyaḥ)
Genitive चन्द्रस्य (candrasya) चन्द्रयोः (candrayoḥ) चन्द्राणाम् (candrāṇām)
Locative चन्द्रे (candre) चन्द्रयोः (candrayoḥ) चन्द्रेषु (candreṣu)

See also

Descendants

  • Assamese: চন্দ্ৰ (sondro)
  • Bengali: চন্দা (canda)
  • Dhivehi: [script needed] (handu)
  • Gujarati: ચાંદ (cānda), ચંદ્ર (candra)
  • Hindi: चन्द्र (candra)
  • Kannada: ಚಂದ್ರ (caṃdra)
  • Kashmiri: चन्द् (tsạndar)
  • Konkani: चंद्रु (candru)
  • Malay: cendera

Noun

चन्द्र (candrá) n

  1. gold
    • RV 2.2.4c
      तमुक्षमाणं रजसि सव आ दमे चन्द्रमिव सुरुचं हवार आ दधुः |
      पर्श्न्याः पतरं चितयन्तमक्षभिः पाथो न पायुं जनसी उभे अनु ||
      tamukṣamāṇaṃ rajasi sva ā dame candramiva surucaṃ hvāra ā dadhuḥ |
      pṛśnyāḥ pataraṃ citayantamakṣabhiḥ pātho na pāyuṃ janasī ubhe anu ||
      Him have they set in his own dwelling, in the vault, like the gold waxing, fulgent, in the realm of air.
      Bird of the firmament, observant with his eyes, guard of the place as'twere, looking to Gods and men.
  2. a kind of sour rice-gruel
  3. name of a sāman
  4. cardamoms
  5. Cocculus cordifolius (गुडूची (guḍūcī))
  6. = चन्द्रास्पदा (candrā-spadā)
  7. name of a river

Declension

Neuter a-stem declension of चन्द्र
Nom. sg. चन्द्रम् (candram)
Gen. sg. चन्द्रस्य (candrasya)
Singular Dual Plural
Nominative चन्द्रम् (candram) चन्द्रे (candre) चन्द्राणि (candrāṇi)
Vocative चन्द्र (candra) चन्द्रे (candre) चन्द्राणि (candrāṇi)
Accusative चन्द्रम् (candram) चन्द्रे (candre) चन्द्राणि (candrāṇi)
Instrumental चन्द्रेण (candreṇa) चन्द्राभ्याम् (candrābhyām) चन्द्रैः (candraiḥ)
Dative चन्द्रा (candrā) चन्द्राभ्याम् (candrābhyām) चन्द्रेभ्यः (candrebhyaḥ)
Ablative चन्द्रात् (candrāt) चन्द्राभ्याम् (candrābhyām) चन्द्रेभ्यः (candrebhyaḥ)
Genitive चन्द्रस्य (candrasya) चन्द्रयोः (candrayoḥ) चन्द्राणाम् (candrāṇām)
Locative चन्द्रे (candre) चन्द्रयोः (candrayoḥ) चन्द्रेषु (candreṣu)

References

  • Sir Monier Monier-Williams (1898) A Sanskrit-English dictionary etymologically and philologically arranged with special reference to cognate Indo-European languages, Oxford: Clarendon Press, page 386