Hindi
Noun
वायु • (vāyu) f (Urdu spelling وایو)
- air
Sanskrit
Etymology 1
From root √vai.
Adjective
वायु • (vāyú)
- tired, languid
Declension
Masculine u-stem declension of वायु |
Nom. sg.
|
वायुः (vāyuḥ)
|
Gen. sg.
|
वायोः (vāyoḥ)
|
|
Singular |
Dual |
Plural |
Nominative
|
वायुः (vāyuḥ)
|
वायू (vāyū)
|
वायवः (vāyavaḥ)
|
Vocative
|
वायो (vāyo)
|
वायू (vāyū)
|
वायवः (vāyavaḥ)
|
Accusative
|
वायुम् (vāyum)
|
वायू (vāyū)
|
वायून् (vāyūn)
|
Instrumental
|
वायुना (vāyunā)
|
वायुभ्याम् (vāyubhyām)
|
वायुभिः (vāyubhiḥ)
|
Dative
|
वायवे (vāyave)
|
वायुभ्याम् (vāyubhyām)
|
वायुभ्यः (vāyubhyaḥ)
|
Ablative
|
वायोः (vāyoḥ)
|
वायुभ्याम् (vāyubhyām)
|
वायुभ्यः (vāyubhyaḥ)
|
Genitive
|
वायोः (vāyoḥ)
|
वाय्वोः (vāyvoḥ)
|
वायूनाम् (vāyūnām)
|
Locative
|
वायौ (vāyau)
|
वाय्वोः (vāyvoḥ)
|
वायुषु (vāyuṣu)
|
Feminine u-stem declension of वायु |
Nom. sg.
|
वायुः (vāyuḥ)
|
Gen. sg.
|
वायधेन्वाः / वायोः (vāyadhenvāḥ / vāyoḥ)
|
|
Singular |
Dual |
Plural |
Nominative
|
वायुः (vāyuḥ)
|
वायू (vāyū)
|
वायवः (vāyavaḥ)
|
Vocative
|
वायो (vāyo)
|
वायू (vāyū)
|
वायवः (vāyavaḥ)
|
Accusative
|
वायुम् (vāyum)
|
वायू (vāyū)
|
वायूः (vāyūḥ)
|
Instrumental
|
वाय्वा (vāyvā)
|
वायुभ्याम् (vāyubhyām)
|
वायुभिः (vāyubhiḥ)
|
Dative
|
वाय्वै / वायवे (vāyvai / vāyave)
|
वायुभ्याम् (vāyubhyām)
|
वायुभ्यः (vāyubhyaḥ)
|
Ablative
|
वायधेन्वाः / वायोः (vāyadhenvāḥ / vāyoḥ)
|
वायुभ्याम् (vāyubhyām)
|
वायुभ्यः (vāyubhyaḥ)
|
Genitive
|
वायधेन्वाः / वायोः (vāyadhenvāḥ / vāyoḥ)
|
वाय्वोः (vāyvoḥ)
|
वायूनाम् (vāyūnām)
|
Locative
|
वाय्वाम् / वायौ (vāyvām / vāyau)
|
वाय्वोः (vāyvoḥ)
|
वायुषु (vāyuṣu)
|
Neuter u-stem declension of वायु |
Nom. sg.
|
वायु (vāyu)
|
Gen. sg.
|
वायुनः (vāyunaḥ)
|
|
Singular |
Dual |
Plural |
Nominative
|
वायु (vāyu)
|
वायुनी (vāyunī)
|
वायूनि (vāyūni)
|
Vocative
|
वायु (vāyu)
|
वायुनी (vāyunī)
|
वायूनि (vāyūni)
|
Accusative
|
वायु (vāyu)
|
वायुनी (vāyunī)
|
वायूनि (vāyūni)
|
Instrumental
|
वायुना (vāyunā)
|
वायुभ्याम् (vāyubhyām)
|
वायुभिः (vāyubhiḥ)
|
Dative
|
वायुने (vāyune)
|
वायुभ्याम् (vāyubhyām)
|
वायुभ्यः (vāyubhyaḥ)
|
Ablative
|
वायुनः (vāyunaḥ)
|
वायुभ्याम् (vāyubhyām)
|
वायुभ्यः (vāyubhyaḥ)
|
Genitive
|
वायुनः (vāyunaḥ)
|
वायुनोः (vāyunoḥ)
|
वायूनाम् (vāyūnām)
|
Locative
|
वायुनि (vāyuni)
|
वायुनोः (vāyunoḥ)
|
वायुषु (vāyuṣu)
|
Etymology 2
From root √vī.
Adjective
वायु • (vāyú)
- desirous, covetous, greedy (for food, applied to calves)
- desirable, desired by the appetite
Declension
Masculine u-stem declension of वायु |
Nom. sg.
|
वायुः (vāyuḥ)
|
Gen. sg.
|
वायोः (vāyoḥ)
|
|
Singular |
Dual |
Plural |
Nominative
|
वायुः (vāyuḥ)
|
वायू (vāyū)
|
वायवः (vāyavaḥ)
|
Vocative
|
वायो (vāyo)
|
वायू (vāyū)
|
वायवः (vāyavaḥ)
|
Accusative
|
वायुम् (vāyum)
|
वायू (vāyū)
|
वायून् (vāyūn)
|
Instrumental
|
वायुना (vāyunā)
|
वायुभ्याम् (vāyubhyām)
|
वायुभिः (vāyubhiḥ)
|
Dative
|
वायवे (vāyave)
|
वायुभ्याम् (vāyubhyām)
|
वायुभ्यः (vāyubhyaḥ)
|
Ablative
|
वायोः (vāyoḥ)
|
वायुभ्याम् (vāyubhyām)
|
वायुभ्यः (vāyubhyaḥ)
|
Genitive
|
वायोः (vāyoḥ)
|
वाय्वोः (vāyvoḥ)
|
वायूनाम् (vāyūnām)
|
Locative
|
वायौ (vāyau)
|
वाय्वोः (vāyvoḥ)
|
वायुषु (vāyuṣu)
|
Feminine u-stem declension of वायु |
Nom. sg.
|
वायुः (vāyuḥ)
|
Gen. sg.
|
वायधेन्वाः / वायोः (vāyadhenvāḥ / vāyoḥ)
|
|
Singular |
Dual |
Plural |
Nominative
|
वायुः (vāyuḥ)
|
वायू (vāyū)
|
वायवः (vāyavaḥ)
|
Vocative
|
वायो (vāyo)
|
वायू (vāyū)
|
वायवः (vāyavaḥ)
|
Accusative
|
वायुम् (vāyum)
|
वायू (vāyū)
|
वायूः (vāyūḥ)
|
Instrumental
|
वाय्वा (vāyvā)
|
वायुभ्याम् (vāyubhyām)
|
वायुभिः (vāyubhiḥ)
|
Dative
|
वाय्वै / वायवे (vāyvai / vāyave)
|
वायुभ्याम् (vāyubhyām)
|
वायुभ्यः (vāyubhyaḥ)
|
Ablative
|
वायधेन्वाः / वायोः (vāyadhenvāḥ / vāyoḥ)
|
वायुभ्याम् (vāyubhyām)
|
वायुभ्यः (vāyubhyaḥ)
|
Genitive
|
वायधेन्वाः / वायोः (vāyadhenvāḥ / vāyoḥ)
|
वाय्वोः (vāyvoḥ)
|
वायूनाम् (vāyūnām)
|
Locative
|
वाय्वाम् / वायौ (vāyvām / vāyau)
|
वाय्वोः (vāyvoḥ)
|
वायुषु (vāyuṣu)
|
Neuter u-stem declension of वायु |
Nom. sg.
|
वायु (vāyu)
|
Gen. sg.
|
वायुनः (vāyunaḥ)
|
|
Singular |
Dual |
Plural |
Nominative
|
वायु (vāyu)
|
वायुनी (vāyunī)
|
वायूनि (vāyūni)
|
Vocative
|
वायु (vāyu)
|
वायुनी (vāyunī)
|
वायूनि (vāyūni)
|
Accusative
|
वायु (vāyu)
|
वायुनी (vāyunī)
|
वायूनि (vāyūni)
|
Instrumental
|
वायुना (vāyunā)
|
वायुभ्याम् (vāyubhyām)
|
वायुभिः (vāyubhiḥ)
|
Dative
|
वायुने (vāyune)
|
वायुभ्याम् (vāyubhyām)
|
वायुभ्यः (vāyubhyaḥ)
|
Ablative
|
वायुनः (vāyunaḥ)
|
वायुभ्याम् (vāyubhyām)
|
वायुभ्यः (vāyubhyaḥ)
|
Genitive
|
वायुनः (vāyunaḥ)
|
वायुनोः (vāyunoḥ)
|
वायूनाम् (vāyūnām)
|
Locative
|
वायुनि (vāyuni)
|
वायुनोः (vāyunoḥ)
|
वायुषु (vāyuṣu)
|
Etymology 3
From Proto-Indo-Iranian *Hwāyúš, from Proto-Indo-European *h₂weh₁yu- (“wind, air”), ultimately from *h₂weh₁- (“to blow”). Cognates include Lithuanian vejas and Avestan 𐬬𐬀𐬌𐬌𐬎 (vaiiu).
Noun
वायु • (vāyú) m
- wind
- RV 6.45.32a
- यस्य वायोरिव दरवद भद्रा रातिः सहस्रिणी |
- सद्यो दानाय मंहते ||
- yasya vāyoriva dravad bhadrā rātiḥ sahasriṇī |
- sadyo dānāya maṃhate ||
- He whose good bounty, thousandfold, swift as the rushing of the wind,
- Suddenly offers as a gift.
- air (as one of the 5 elements)
- the god of the wind: Vayu
- RV 7.91.3c
- पीवोन्नान रयिव्र्धः सुमेधाः शवेतः सिषक्ति नियुतामभिश्रीः |
- ते वायवे समनसो वि तस्थुर्विश्वेन नरः सवपत्यानि चक्रुः ||
- pīvoannān rayivṛdhaḥ sumedhāḥ śvetaḥ siṣakti niyutāmabhiśrīḥ |
- te vāyave samanaso vi tasthurviśven naraḥ svapatyāni cakruḥ ||
- Wise, bright, arranger of his teams, he. seeketh men with rich food whose treasures are abundant.
- They have arranged them of one mind with Vāyu: the men have wrought all noble operations.
- breathing, breath
- the wind of the body, a vital air
- (medicine) the windy humour or any morbid affection of it
- the wind as a kind of demon producing madness
- (astronomy) name of the fourth muhurta
- a mystical name of the letter ya
- name of Vasu
- name of Daitya
- name of a Marut
- (in the plural) the Maruts
Declension
Masculine u-stem declension of वायु |
Nom. sg.
|
वायुः (vāyuḥ)
|
Gen. sg.
|
वायोः (vāyoḥ)
|
|
Singular |
Dual |
Plural |
Nominative
|
वायुः (vāyuḥ)
|
वायू (vāyū)
|
वायवः (vāyavaḥ)
|
Vocative
|
वायो (vāyo)
|
वायू (vāyū)
|
वायवः (vāyavaḥ)
|
Accusative
|
वायुम् (vāyum)
|
वायू (vāyū)
|
वायून् (vāyūn)
|
Instrumental
|
वायुना (vāyunā)
|
वायुभ्याम् (vāyubhyām)
|
वायुभिः (vāyubhiḥ)
|
Dative
|
वायवे (vāyave)
|
वायुभ्याम् (vāyubhyām)
|
वायुभ्यः (vāyubhyaḥ)
|
Ablative
|
वायोः (vāyoḥ)
|
वायुभ्याम् (vāyubhyām)
|
वायुभ्यः (vāyubhyaḥ)
|
Genitive
|
वायोः (vāyoḥ)
|
वाय्वोः (vāyvoḥ)
|
वायूनाम् (vāyūnām)
|
Locative
|
वायौ (vāyau)
|
वाय्वोः (vāyvoḥ)
|
वायुषु (vāyuṣu)
|
See also
Descendants
References
- Sir Monier Monier-Williams (1898) A Sanskrit-English dictionary etymologically and philologically arranged with special reference to cognate Indo-European languages, Oxford: Clarendon Press, page 0942
- Arthur A. Macdonell, A practical Sanskrit dictionary with transliteration, accentuation, and etymological analysis throughout, London: Oxford University Press, 1893, page 277
- Horace Hayman Wilson, A dictionary in Sanscrit and English, 2nd ed., Calcutta: Education Press, Circular Road, 1832, page 752
- Carl Capeller, A Sanskrit-English dictionary, based upon the St. Petersburg lexicons, London: Luzac & Co., 1891, page 485