Hindi
Adjective
सहस्र • (sahasr) (Urdu spelling سہسر)
- thousand
Synonyms
Sanskrit
Etymology
From Proto-Indo-European *(sm̥-)ǵʰéslo-. Cognates include Ancient Greek χίλιοι (khílioi) and Latin mīlle.
Numeral
सहस्र • (sahásra) n (rarely m)
- a thousand (with the counted object in the same case, singular or plural)
- सहस्रेण बाहुना (sahasreṇa bāhunā) — with a thousand arms
- सहस्रं भिषजः (sahasraṃ bhiṣajaḥ) — a thousand drugs; or in the genitive:
- द्व्सहास्रे सुवर्णस्य (dv-sahāsre suvarṇasya) — two thousand pieces of gold
- चत्वारि सहस्राण् वर्षाणम् (catvāri sahasrāṇ varṣāṇam) — four thousand years; sometimes in compounds, either at the beginning of:
- युगसहास्रम् (yuga-sahāsram) — a thousand ages, or at the end of a compound:
- सहास्राश्वेन (sahāsrā-śvena) — with a thousand horses; सहस्रम् (sahasram) may also be used as an indeclinable:
- सहस्रम् रिषिभिः (sahasram riṣibhiḥ) — with a thousand rishis; with other numerals it is used thus:
- एकाधिकं सहस्रम् (ekā-dhikaṃ sahasram) or एकसहस्रम् (eka-sahasram) — a thousand one, 1001
- द्व्यधिकं सहस्रम् (dvyadhikaṃ sahasram) — a thousand two, 1002
- एकादशाधिकं सहस्रम् (ekādaśā-dhikaṃ sahasram) or एकादशं सहस्रम् (ekādaśaṃ sahasram) or एकादशसहस्रम् (ekādaśa-sahasram) — a thousand eleven or a thousand having eleven, 1011
- विंशत्यधिकं सहस्रम् (viṃśaty-adhikaṃ sahasram) or विमं सहस्रम् (vimaṃ sahasram) — a thousand twenty, 1020
- द्वे सहस्रे (dve sahasre) or द्विसहच्रम् (dvi-sahacram) — two thousand
- त्रीणि सहस्राणि (trīṇi sahasrāṇi) or त्रिसहस्रम् (tri-sahasram) — three thousand; etc.
- a thousand cows or gifts (= सहस्रं गव्यम् (sahasraṃ gavyam) etc., used to express wealth)
- सहस्रं शताश्वम् (sahasraṃ śatā-śvam) — a thousand cows and a hundred horses
- पर नूनं जायतामयं मनुस्तोक्मेव रोहतु |
- यः सहस्रंशताश्वं सद्यो दानाय मंहते ||
- pra nūnaṃ jāyatāmayaṃ manustokmeva rohatu |
- yaḥ sahasraṃśatāśvaṃ sadyo dānāya maṃhate ||
- May this man's sons be multiplied; like springing corn may Manu grow,
- Who gives at once in bounteous gift a thousand kine, a hundred steeds.
- any very large number (in Naighaṇṭuka 3.1 among the बहुनामानि (bahu-nāmāni); compare सहस्रकिरण (sahasra-kiraṇa) etc.)
Declension
Neuter a-stem declension of सहस्र |
Nom. sg.
|
सहस्रम् (sahasram)
|
Gen. sg.
|
सहस्रस्य (sahasrasya)
|
|
Singular |
Dual |
Plural |
Nominative
|
सहस्रम् (sahasram)
|
सहस्रे (sahasre)
|
सहस्राणि (sahasrāṇi)
|
Vocative
|
सहस्र (sahasra)
|
सहस्रे (sahasre)
|
सहस्राणि (sahasrāṇi)
|
Accusative
|
सहस्रम् (sahasram)
|
सहस्रे (sahasre)
|
सहस्राणि (sahasrāṇi)
|
Instrumental
|
सहस्रेण (sahasreṇa)
|
सहस्राभ्याम् (sahasrābhyām)
|
सहस्रैः (sahasraiḥ)
|
Dative
|
सहस्रा (sahasrā)
|
सहस्राभ्याम् (sahasrābhyām)
|
सहस्रेभ्यः (sahasrebhyaḥ)
|
Ablative
|
सहस्रात् (sahasrāt)
|
सहस्राभ्याम् (sahasrābhyām)
|
सहस्रेभ्यः (sahasrebhyaḥ)
|
Genitive
|
सहस्रस्य (sahasrasya)
|
सहस्रयोः (sahasrayoḥ)
|
सहस्राणाम् (sahasrāṇām)
|
Locative
|
सहस्रे (sahasre)
|
सहस्रयोः (sahasrayoḥ)
|
सहस्रेषु (sahasreṣu)
|
Masculine a-stem declension of सहस्र |
Nom. sg.
|
सहस्रः (sahasraḥ)
|
Gen. sg.
|
सहस्रस्य (sahasrasya)
|
|
Singular |
Dual |
Plural |
Nominative
|
सहस्रः (sahasraḥ)
|
सहस्रौ (sahasrau)
|
सहस्राः (sahasrāḥ)
|
Vocative
|
सहस्र (sahasra)
|
सहस्रौ (sahasrau)
|
सहस्राः (sahasrāḥ)
|
Accusative
|
सहस्रम् (sahasram)
|
सहस्रौ (sahasrau)
|
सहस्रान् (sahasrān)
|
Instrumental
|
सहस्रेण (sahasreṇa)
|
सहस्राभ्याम् (sahasrābhyām)
|
सहस्रैः (sahasraiḥ)
|
Dative
|
सहस्राय (sahasrāya)
|
सहस्राभ्याम् (sahasrābhyām)
|
सहस्रेभ्यः (sahasrebhyaḥ)
|
Ablative
|
सहस्रात् (sahasrāt)
|
सहस्राभ्याम् (sahasrābhyām)
|
सहस्रेभ्यः (sahasrebhyaḥ)
|
Genitive
|
सहस्रस्य (sahasrasya)
|
सहस्रयोः (sahasrayoḥ)
|
सहस्राणाम् (sahasrāṇām)
|
Locative
|
सहस्रे (sahasre)
|
सहस्रयोः (sahasrayoḥ)
|
सहस्रेषु (sahasreṣu)
|
Adjective
सहस्र • (sahásra)
- a thousandth or the thousandth (= सहस्रतम (sahasra-tama) which is the better form)
Declension
Masculine a-stem declension of सहस्र |
Nom. sg.
|
सहस्रः (sahasraḥ)
|
Gen. sg.
|
सहस्रस्य (sahasrasya)
|
|
Singular |
Dual |
Plural |
Nominative
|
सहस्रः (sahasraḥ)
|
सहस्रौ (sahasrau)
|
सहस्राः (sahasrāḥ)
|
Vocative
|
सहस्र (sahasra)
|
सहस्रौ (sahasrau)
|
सहस्राः (sahasrāḥ)
|
Accusative
|
सहस्रम् (sahasram)
|
सहस्रौ (sahasrau)
|
सहस्रान् (sahasrān)
|
Instrumental
|
सहस्रेण (sahasreṇa)
|
सहस्राभ्याम् (sahasrābhyām)
|
सहस्रैः (sahasraiḥ)
|
Dative
|
सहस्राय (sahasrāya)
|
सहस्राभ्याम् (sahasrābhyām)
|
सहस्रेभ्यः (sahasrebhyaḥ)
|
Ablative
|
सहस्रात् (sahasrāt)
|
सहस्राभ्याम् (sahasrābhyām)
|
सहस्रेभ्यः (sahasrebhyaḥ)
|
Genitive
|
सहस्रस्य (sahasrasya)
|
सहस्रयोः (sahasrayoḥ)
|
सहस्राणाम् (sahasrāṇām)
|
Locative
|
सहस्रे (sahasre)
|
सहस्रयोः (sahasrayoḥ)
|
सहस्रेषु (sahasreṣu)
|
Feminine ī-stem declension of सहस्र |
Nom. sg.
|
सहस्री (sahasrī)
|
Gen. sg.
|
सहस्र्याः (sahasryāḥ)
|
|
Singular |
Dual |
Plural |
Nominative
|
सहस्री (sahasrī)
|
सहस्र्यौ (sahasryau)
|
सहस्र्यः (sahasryaḥ)
|
Vocative
|
सहस्रि (sahasri)
|
सहस्र्यौ (sahasryau)
|
सहस्र्यः (sahasryaḥ)
|
Accusative
|
सहस्रीम् (sahasrīm)
|
सहस्र्यौ (sahasryau)
|
सहस्रीः (sahasrīḥ)
|
Instrumental
|
सहस्र्या (sahasryā)
|
सहस्रीभ्याम् (sahasrībhyām)
|
सहस्रीभिः (sahasrībhiḥ)
|
Dative
|
सहस्र्यै (sahasryai)
|
सहस्रीभ्याम् (sahasrībhyām)
|
सहस्रीभ्यः (sahasrībhyaḥ)
|
Ablative
|
सहस्र्याः (sahasryāḥ)
|
सहस्रीभ्याम् (sahasrībhyām)
|
सहस्रीभ्यः (sahasrībhyaḥ)
|
Genitive
|
सहस्र्याः (sahasryāḥ)
|
सहस्र्योः (sahasryoḥ)
|
सहस्रीणाम् (sahasrīṇām)
|
Locative
|
सहस्र्याम् (sahasryām)
|
सहस्र्योः (sahasryoḥ)
|
सहस्रीषु (sahasrīṣu)
|
Neuter a-stem declension of सहस्र |
Nom. sg.
|
सहस्रम् (sahasram)
|
Gen. sg.
|
सहस्रस्य (sahasrasya)
|
|
Singular |
Dual |
Plural |
Nominative
|
सहस्रम् (sahasram)
|
सहस्रे (sahasre)
|
सहस्राणि (sahasrāṇi)
|
Vocative
|
सहस्र (sahasra)
|
सहस्रे (sahasre)
|
सहस्राणि (sahasrāṇi)
|
Accusative
|
सहस्रम् (sahasram)
|
सहस्रे (sahasre)
|
सहस्राणि (sahasrāṇi)
|
Instrumental
|
सहस्रेण (sahasreṇa)
|
सहस्राभ्याम् (sahasrābhyām)
|
सहस्रैः (sahasraiḥ)
|
Dative
|
सहस्रा (sahasrā)
|
सहस्राभ्याम् (sahasrābhyām)
|
सहस्रेभ्यः (sahasrebhyaḥ)
|
Ablative
|
सहस्रात् (sahasrāt)
|
सहस्राभ्याम् (sahasrābhyām)
|
सहस्रेभ्यः (sahasrebhyaḥ)
|
Genitive
|
सहस्रस्य (sahasrasya)
|
सहस्रयोः (sahasrayoḥ)
|
सहस्राणाम् (sahasrāṇām)
|
Locative
|
सहस्रे (sahasre)
|
सहस्रयोः (sahasrayoḥ)
|
सहस्रेषु (sahasreṣu)
|
References
- Sir Monier Monier-Williams (1898) A Sanskrit-English dictionary etymologically and philologically arranged with special reference to cognate Indo-European languages, Oxford: Clarendon Press, page 1195