Armenian

Noun

ճանդարի • ‎(čandari)

1. (rare) plane tree (Platanus)
2. (dialectal, Tbilisi) poplar

Declension

Synonyms

• (plane tree): սոսի ‎(sosi), չինար ‎(čʿinar), տնջրի ‎(tnǰri)
• (poplar): բարդի ‎(bardi)

Related terms

• ճանդար ‎(čandar)

References

• Martirosyan, Hrach (2014), “Armenian čandari ‘plane tree’”, in Iran and the Caucasus, volume 18, issue 1, pages 51–63
• Ačaṙean, Hračʿeay (1977), “ճանդար”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Dictionary of Armenian Root Words] (in Armenian), volume III, 2nd edition, Yerevan: University Press, published 1926–1935, page 184
• Ačaṙean, Hračʿeay (1913), “ճանդարի”, in Hayerēn gawaṙakan baṙaran [Armenian Provincial Dictionary] (Ēminean azgagrakan žołovacu; 9) (in Armenian), Tiflis: Lazarev Institute of Oriental Languages, page 704ab
• Sargsyan, Artem et al., editors (2004), “ճանդարի”, in Hayocʿ lezvi barbaṙayin baṙaran [Dialectological Dictionary of the Armenian Language] (in Armenian), volume III, Yerevan: Hayastan, page 368a
• Ṙotineancʿ, A. (1906), “Yušer, antaṙneri masin, nra barekargutʿean pahanǰə ew spaseli ardiwnkʿə [Memoirs, About Forests, The Need For Its Care And The Expected Results]”, in Hoviw (in Armenian), issue 27, Tiflis, page 430

Old Armenian

Alternative forms

• ջանդարի ‎(ǰandari)
• ճանդար ‎(čandar)
• ճանտարի ‎(čantari)

Etymology

Together with Georgian ჭანდარი ‎(č̣andari, “plane tree; poplar”), Mingrelian ჭადარი ‎(č̣adari, “plane tree”) and Abkhaz а-ҷандар ‎(ā-č̣̍āndār, “plane tree; poplar”) borrowed from an unidentified Iranian source, +‎ -ի ‎(-i, “tree-suffix”).

Martirosyan offers several proposals.

• From Iranian *čana(h)-dāra- ‎(literally “auspicious tree”) and connected with Middle Persian cynʾl ‎(činar, “oriental plane tree”); see the latter for more.
• From Iranian *čand-dār- ‎(literally “quaking tree”), with *čand- ‎(“to tremble, quake”) (compare Middle Persian cnd-ytn' ‎(čand-īdan, “to tremble, quake”)). Typologically compare Lithuanian drebulė̃ ‎(“quaking aspen”) from drebė́ti ‎(“to quiver”), English quaking aspen, etc.
• From homonymous Iranian *čand-dār- ‎(literally “white or shining tree”), originally referring to white poplar, with *čand- ‎(“to shine”). Typologically compare Ancient Greek λεύκη ‎(leúkē, “white poplar, Populus alba”), from λευκός ‎(leukós, “clear, white”).

In any case, the underlying Middle Iranian tree name seems to be composed with *dār- ‎(“tree, wood”), from Proto-Indo-European *dóru.

Noun

ճանդարի • ‎(čandari)

1. plane tree (Platanus)
   • 13th century, Kirakos Ganjakecʿi, Patmutʿiwn Hayocʿ [History of the Armenians] 21

     քանզի յանկարծ պատառեալ երկրի՝ արտաքս ելեալ ջուր սեաւ․ եւ ծառ մի սօսի, զոր ճանդարին (variant readings ճանտարին, ջանդարին, ճանդար) կոչէին, մեծ յոյժ՝ հուպ առ քաղաքն, տեսին զնա՝ յանկարծակի շրջեալ իւրովի․ եւ ի տեսիլ նորա դղրդեցաւ ամենայն քաղաքն․ եւ դարձեալ տեսին զնա՝ կանգնեալ, որպէս յառաջն։ Այս եղեալ երկիցս եւ երիցս եւ ապա անկաւ եւ այլ ոչ կանգնեցաւ։ […] Եւ յանկարծակի հասին զօրքն թաթար, եւ պատեցին զքաղաքն յամենայն կողմանց […]

     because suddenly the earth split open and black water came out, and it was seen that the huge plane tree, called čandari, that was near the city [Gandzak], suddenly fell down by itself. And seeing it, the whole city shook and they saw it [the tree] standing again as before. This happened two or three times, then [the tree] fell and never rose again. […] Suddenly the Tatar armies arrived and surrounded the entire city [Gandzak] from all sides.

   • 5th century, Ełišē, Meknutʿiwn grocʿn cnndocʿ [Commentary on the Genesis] 95.9

     Առնէ երիս գաւազանս շէր, զոր շշի ասեն եւ պարսք՝ մութանաբի, եւ սաւսի, զոր ջանդարի (variant reading ճանդար) ասեն, եւ ընկուզի, զոր եբրայեցին կաղնի ասէ։

   • 17th century, Zakʿaria Sarkawag Kʿanakʿeṙcʿi, Patmagrutʿiwn [Historiography] I.45

     Եւ հայեցեալ ՚ի ծառն ճանտարի՝ որ է չինարի, եւ ասէ, կարի երկայնացեալ են սոքա, եւ լայնացեալ, հատանել պարտ է զսոսա, եւ տնկել նոր տնկի, զի աճեսցին բարուոք։

   • 17th century, Zakʿaria Sarkawag Kʿanakʿeṙcʿi, Patmagrutʿiwn [Historiography] II.43

     Եւ յաւուր միում մտեալ Շահն ՚ի բուրաստանն՝ եւ զորդին առաջի իւր, եւ հանեալ զնետն եդ ՚ի յաղեղն, եւ եհար զծառն․ եւ էանց նետն թափանց յայն կողմն ճանտարի ծառոյն։

   • 13th century, Ananun Sebastacʿi

     զի պատառել երկիր ել ջուր սեւ․ եւ ծառ մի էր սոսի, զոր ճանդարի ասեն, սաստիկ մեծ, որ էր հուպ ի քաղաքն. variant reading զի պատառեալ երկրի յանկարծակի ել ջուր սեաւ․ եւ ծառ մի էր սօսի, զոր ջանդարի ասեն, սաստիկ մեծ, որ էր հուպ առ քաղաքն

Usage notes

As shown by Martirosyan, the form ճանդարին ‎(čandarin) cited by Miǰin hayereni baṙaran as a lemma, is in fact an inflected form with the article -ն ‎(-n).

Synonyms

• (plane tree): սօսի ‎(sōsi)

Descendants

• Armenian:
  • Literary or unspecified dialectal: ճանդարի ‎(čandari, “plane tree”)
  • Karabakh: տնջրի ‎(tnǰri, “plane tree; poplar?”)
  • Muş: ճանդար ‎(čandar, “log”)
  • Tbilisi: ճանդարի ‎(čandari, “poplar”)

References

• Martirosyan, Hrach (2014), “Armenian čandari ‘plane tree’”, in Iran and the Caucasus, volume 18, issue 1, pages 51–63
• Ačaṙean, Hračʿeay (1977), “ճանդար”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Dictionary of Armenian Root Words] (in Armenian), volume III, 2nd edition, Yerevan: University Press, published 1926–1935, pages 183–184
• Łazaryan, Ṙ. S.; Avetisyan, H. M. (2009), “ճանդարի, ճանդարին”, in Miǰin hayereni baṙaran [Dictionary of Middle Armenian] (in Armenian), 2nd edition, Yerevan: University Press, page 468b
• Łazaryan, Ṙ. S.; Avetisyan, H. M. (2009), “ճանտարի”, in Miǰin hayereni baṙaran [Dictionary of Middle Armenian] (in Armenian), 2nd edition, Yerevan: University Press, page 469b
• Ališan, Łewond (1895), “ճանդարի”, in Haybusak kam haykakan busabaṙutʿiwn [Armenian Botany] (in Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy, § 848, page 397